Waar Gorinchem bekend om is
EEN LIED VOOR GORCUM
Gorcum, met je vele water
en het wijde land rondom,
steeds weer voel ik mij gelukkig
als ik van ver jou binnenkom.
Nergens was ik ooit zó thuis en
nergens pas ik beter dan
bij jouw havens en bij jouw sluizen,
jij schreef mijn bestemmingsplan.
1e strofe van het Gorcums volkslied, Thea Sterringa
Water, water en nog eens water
Gorinchem is een echte waterstad. Hoe kan het ook anders, want de Linge loopt dwars door de stad om uit te monden in de Merwede. En het Merwedekanaal verbindt het Amsterdam-Rijnkanaal in Utrecht met de Boven-Merwede ten zuiden van Gorinchem. Een belangrijk knooppunt van waterwegen dus. De regio staat bekend om zijn waterbouw; niet voor niets zijn internationale bedrijven als Damen Shipyards en Van Oord ontstaan in Gorinchem. Maar waar is Gorinchem nog meer bekend om? Wij noemen een paar wapenfeiten. En het lijntje met water is nooit ver weg,,,
Mooiste vestingstad van Nederland
Rond 1600 werd Gorinchem een vestingstad. De middeleeuwse stadsmuren werden vervangen door een vestingwal met elf bastions om de Spanjaarden buiten de poort te houden. Door de strategische ligging - Napoleon noemde Gorinchem ‘de sleutel van Holland’ - was het een belangrijke vesting in de Oude en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze vestingwal is nog grotendeels intact, waardoor Gorinchem niets van zijn historische uitstraling heeft verloren. In 2021 werd Gorinchem zelfs door de ANWB uitgeroepen tot de mooiste vestingstad van Nederland. Als onderdeel van de Hollandse Waterlinies is de vesting ook UNESCO Werelderfgoed.
De Heilige Martelaren van Gorcum
Internationaal bekend zijn de Martelaren van Gorcum; 19 katholieke geestelijken die hun geloof trouw bleven. En juist dat werd ze fataal. Toen de protestantse Watergeuzen in 1572 via het water Gorinchem innamen, weigerden zij hun geloof op te geven. Ze werden gevangen gezet, gemarteld en na enige dagen per schip via Dordrecht naar Brielle vervoerd. Daar zijn ze opgehangen in een turfschuur. Ze gingen de geschiedenis in als de Martelaren van Gorcum en in 1867 heilig verklaard. De martelaren worden nog steeds vereerd, van België tot de Filipijnen en van Italië tot Mexico. Elk jaar is er rond hun sterfdag op 9 juli een nationale bedevaart naar Den Briel. In Gorinchem is helaas vrijwel geen spoor meer over van de martelaren. Hun verhaal wordt verteld in het Gorcums Museum én diverse themaroutes.
Hugo de Groot
Ken je het verhaal van de boekenkist? Hugo de Groot kreeg ‘levenslang’ in de Staatsgevangenis Loevestein, maar ontsnapte al binnen 3 jaar in een boekenkist. Die kist werd - zonder boeken, maar met Hugo - in een bootje over de rivier naar Gorinchem gebracht en afgeleverd bij koopman Adriaan Daetselaar. Toen de soldaten waren vertrokken, verkleedde hij zich als metselaar en ging door een poortje weer naar buiten. Via het veer over de Merwede vluchtte hij naar Antwerpen. Het Hugo de Groot poortje is nog steeds te zien op de Grote Markt in Gorinchem. Ook zijn cel in Slot Loevestein is er nog steeds en kun je dagelijks bezoeken. En wat is er leuker dan dezelfde weg af te leggen als Hugo, over water met het veer van Gorinchem naar Loevestein.
Bliekenstad
Gorcumers worden ook wel blieken genoemd. Tijdens carnaval is Gorinchem ‘Bliekenstad’. Dat zit zo: bliek is de bijnaam van de zoetwatervis kolblei of blei. En met zoveel water in de buurt werd er veel vis gegeten. Zoals zalm (die vroeger nog in de rivier zwom) en blieken. Zij gaven de Gorcumers hun bijnaam. Twee beelden in de stad herinneren nog aan de visserij; Ouwe Sannie, de eenzame visser op het eilandje in het Paardenwater, en de zalmvisser naast de Dalempoort. De stad is trouwens rijk aan beelden in de openbare ruimte. Ze zijn gebundeld in een Beeldenroute die te koop is bij de VVV.
Zoute bollen
De ‘Echte Gorcumsche Zoute Bollen’ van J.J. de Kroes zijn de lokale specialiteit van Gorinchem. Bakker Jacob bakte de allereerste hartige biscuits in zijn bakkerij in de Gasthuisstraat 36. Op de zijgevel liet hij als reclame een muurschildering zetten, die er nog steeds is. De koekjes worden er tegenwoordig niet meer gebakken, maar een blik of doos zoute bollen is nog altijd te koop bij de VVV en in de supermarkten.
Ida Gerhardt
Misschien ken je Gorinchem wel van Ida Gerhardt, Gorcums grootste dichter. Zij was een geliefd dichteres en liet zich ook inspireren door haar geboortestad. In de Poëzieroute zijn maar liefst vijf gedichten van haar opgenomen. Ook hier is het water vaak een inspiratiebron: De Japanse visser, Het Schip, Onvervreemdbaar, Tekst op een rivierbaken, In Memoriam Patris.
